Het verslavingsproces
Redenen om te gebruiken | De functie van gebruik
Je kunt drugs gebruiken om verschillende redenen. De functie van het gebruik is medebepalend voor het risico om steeds meer te gaan gebruiken. Enkele voorbeelden:
- nieuwsgierigheid (ontdekken, experimenteren)
- groepsdruk
- verdrijven van verveling
- genot, gezelligheid
- onderdrukken van angsten
- problemen niet willen voelen (eenzaamheid, stress, verdriet)
- bestaanscrisis
- zelfmedicatie/ tegengaan van ontwenning
Geestelijke en lichamelijke verslaving/ afhankelijkheid
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen geestelijke en lichamelijke verslaving. De meeste middelen zijn geestelijk verslavend. Voor sommige middelen geldt dat ze zowel geestelijk als lichamelijk verslavend kunnen zijn.
Geestelijk afhankelijk
Als iemand geestelijk afhankelijk is van een bepaalde drug, dan is er sprake van de gedachte niet meer goed te kunnen functioneren zonder eerst iets te gebruiken. In je gedachten kun je niet zonder het middel, terwijl je er lichamelijk gezien wel zonder zou kunnen. Voorbeelden van middelen waaraan je geestelijk afhankelijk kan raken: alcohol, cannabis, GHB, XTC, speed en tabak. Bij tripmiddelen als LSD en paddo’s is er niet tot nauwelijks sprake van een geestelijke afhankelijkheid.
Lichamelijk afhankelijk
Als iemand lichamelijk afhankelijk is van een bepaalde drug, dan is het middel een onderdeel geworden van het lichamelijk functioneren. Je lichaam vraagt als het ware naar het middel. Als iemand stopt met het gebruik, dan gaat het lichaam protesteren in de vorm van ontwenningsverschijnselen.
Bij drugs waarbij niet direct sprake is van een lichamelijke afhankelijkheid kunnen ook ontwenningsverschijnselen optreden. De klachten hebben dan niet een direct lichamelijke oorzaak, maar zijn het gevolg van gevoelens als onrust, gespannenheid, depressiviteit of slapeloosheid.
Vaak heeft het lichaam steeds meer nodig van het middel om het gewenste effect te bereiken. Dit noemt men ook wel tolerantie. Middelen die een grote mate van lichamelijke afhankelijkheid veroorzaken zijn alcohol, heroïne en slaap- en kalmeringsmiddelen.
Het ontstaan van problemen
Zowel op korte als op lange termijn kan het gebruik van drugs zorgen voor diverse problemen, niet alleen voor de gebruiker zelf, maar ook voor de directe omgeving.
De hoeveelheid en intensiteit van de problemen zal toenemen naarmate er sprake is van een verslaving.
Lichamelijke problemen
De werking van drugs ontstaat door lichamelijke processen waarbij niet alleen je hersenen, maar ook andere delen van je lichaam een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan je hart en bloedvaten, je lever, je neus en je longen. Afhankelijk van het middel dat je neemt, kan dit bij veelvuldig en langdurig gebruik voor (extra) lichamelijk klachten zorgen. Daarnaast speelt de wijze van gebruik een rol en je lichamelijke conditie en gezondheid.
Psychische problemen
Als je gebruikt omdat je psychische problemen hebt, dan verdwijnen deze niet door te gebruiken. Sommige middelen zorgen ervoor dat je problemen naar de achtergrond verschuiven, andere kunnen je gemoedstoestand juist versterken. Als je een psychische aandoening hebt, of aanleg om deze te ontwikkelen, kan het gebruik van drugs voor extra risico’s en problemen zorgen.
Psychische problemen kunnen zich verder ontwikkelen door regelmatig gebruik. Iemand die regelmatig onder invloed is, kan de realiteit verliezen. Gevoelens van schaamte, onzekerheid, stress en somberheid kunnen extra gebruik in de hand werken en zorgen voor problemen in de relationele en maatschappelijke sfeer, bijvoorbeeld bij je opleiding of op je werk.
Sociale problemen
Gebruik is altijd van invloed op je directe omgeving. Als je onder invloed bent, gedraag je je anders. Anderen kunnen zich aan je gedrag gaan storen, er iets van zeggen of je gaan negeren. Als je op den duur alleen maar bezig bent met het gebruik, kan je relatie met anderen verstoord raken, omdat je hen weinig of geen aandacht meer geeft.
Financiële problemen
Financiële problemen kunnen divers zijn: het verliezen van je baan, het betalen van boetes, het ontstaan van schulden en de prijs die je betaalt voor drugs. Als je steeds meer nodig hebt, zullen de kosten hiervoor alleen maar toenemen.
Wat zegt de wet?
Verschillende instanties houden zich bezig met het drugsbeleid, in het algemeen, maar ook bij specifieke middelen als alcohol en cannabis. De overheid maakt een onderscheid in harddrugs en softdrugs. Bij dit onderscheid wordt ervan uitgegaan dat softdrugs minder schadelijk zijn voor de gezondheid dan harddrugs. In werkelijkheid kan het gebruik van softdrugs ook tot (grote) problemen leiden.
Harddrugs
Harddrugs staan op Lijst I van de Opiumwet. Het zijn illegale drugs met een onaanvaardbaar risico voor de gezondheid. Enkele voorbeelden zijn XTC (MDMA), amfetamine (speed), cocaïne, heroïne en GHB.
Softdrugs
Softdrugs staan op Lijst II van de Opiumwet. Volgens de overheid zijn ze minder gevaarlijk dan harddrugs. Ze zijn semi-illegaal en worden doorgaans gedoogd. Voorbeelden zijn cannabisproducten als hasj en wiet, slaap- en kalmeringsmiddelen en paddo’s (de werkzame stoffen van paddo’s staan op Lijst I).
De Opiumwet
Geneesmiddelenwet
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)
Info Rijksoverheid verschil hard- en softdrugs
Info Rijksoverheid softdrugs | gedoogbeleid | coffeeshops
Openbaar Ministerie > boetes drank en horeca
Openbaar Ministerie > boetes drugs
Cijfers gebruik en verslaving
Er zijn verschillende publicaties die informatie geven over hoeveel er wordt gebruikt, door wie en in welke mate. Een voorbeeld van zo’n publicatie is de Nationale Drugsmonitor (NDM) van het Trimbos instituut. Hierin staat het gebruik van de meest gangbare drugs beschreven en wordt o.a. een vergelijking gemaakt tussen verschillende leeftijdscategorieën en jaren.
Het Grote Uitgaansonderzoek 2016
Nationale Drugsmonitor 2019
Haags Uitgaansonderzoek 2018
European Monitoring Centre for Drugs and Drugs Addiction
Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS)